A VELLA SINGER

Voulles contar hoxe unha historia que xa foi publicada fai tempo na antiga revista “Pedra Moura”, que editaba a Asociación de Veciños e na que eu colaboraba. Amosarlles este artigo é coma espirme un pouquiño diante de vostedes, pero quero ofrecérllelo a todos, envolto nos meus sentimentos, para que gocen del tanto como gocei eu cando o escribín.

Comeza así. Pasaron moitos anos. Eses anos levábaos eu arrombada nun rocho da casa. O que me aconteceu hoxe lévame pasando milleiros de veces, estou aquí, non me meto con ninguén, ninguén se mete comigo e así pasei todo este tempo, que xa non é pouco, no medio de mais trastes vellos, xa nin lembro canto. Nunca se me houbera ocorrido pensar que un día chegaría a facer o que agora estou tramando. Escribir a miña historia, ou mellor dito, a nosa historia, a miña e a de “Carmiña” (Chamareille sempre así porque así foi como lle chamaron todos sempre).

A miña, para contala, só teño que dicirlles que son unha vella máquina de coser SINGER  que agora chamarían “portátil”, pero que daquela non era mais ca unha máquina de man, aínda que, tampouco me menosprecen por iso, xa que cando Carmiña quería, tamén era unha máquina de pé.

O que teño que contarlles de min tampouco importa moito a ninguén, o que si vaille ser emocionante e entrañable é a historia de Carmiña contada por min. Eu fun a súa compañeira de tarefas e fatigas, unha gran compañeira fun eu para ela, ela para min foino todo, non puiden ter a ninguén mellor, eu fun unha máquina feliz na man dela, ninguén me daría o prestixio que eu acadei grazas ás súas mans e quero pensar que tamén fun capaz de facer feliz a ela coa miña compaña. Atrévome a crer que no material, Carmiña non tivo nada que quixera mais do que me quixo a min. Se vostedes se decatan de que se me escorre unha pinga de aceite, xa vello e ferruxento, non se espanten, son as miñas bágoas, que sei que se me escorrerán falándolles de Carmiña, porque falándolles dela non estarei a facer outra cousa ca falarlles de min, a miña vida foi a vida dela, a vida dela foi toda miña vida.

Quérolles dicir, antes de seguir con este relato sen pés nin cabeza, que ó falarlles da costureira Carmiña, estoulles a falar da mellor costureira que puido poñerme as mans enriba, ela foi unha autodidacta en case todo, era tan capaz e tan intelixente por natureza, que pouco ensino precisaba, cando ollaba algo que lle interesaba, xa ela aprendía o resto e desenvolvía a mellor táctica e a mellor técnica para levar a cabo os seus proxectos. Pero é que ademais, como eu pasei días enteiros e noites tamén enteiras con ela, poderíalles falar da outra Carmiña, da mellor veciña para os seus veciños, da mellor muller para o seu home, ou da mellor nai do mundo para os seus fillos. O que me escribe esta historia é un deles.

Faláballes de relato sen pés nin cabeza, porque eu non hei saber seguilo guión correcto  que ten que ter unha historia, encanto a formas e tempos, pero é que eu, nono esquezan, so son unha vella Singer de costureira de aldea, non son escritora, e para ver se aprendo algo imos deixar a aldea, o rural onde sempre estivemos e ímonos a vivir unha tempadiña a Vigo, onde Carmiña me demostrou unha vez mais o competente que ela era, o talento natural e esa listura innata que cada persoa ten, ou non ten, e ela tíñaa.

Carmiña tiña daquela unha nena de seis anos e un neno de dous, delicado de saúde, que lle deu algúns traballiños para sacalo adiante, non lle andou ata os vinte e nove meses, para todo contaba coa grande axuda do seu home, pois como era mutilado da Guerra Civil... (A mais incivil de tódalas guerras) non tiña traballo en Vigo. Viviu no barrio do Castaño por debaixo da zoa onde agora está a Gran Vía, polo que eu me puiden decatar. Deseguida correu a voz de que na casa da Sra. Coronela,  (Chamábanlle así, por ser a viúva dun coronel), había unha costureira nova moi boa, que facía calquera cousa que se lle pedira por complicada que esta fora, e que ademais o facía ben... Esa era Carmiña.

Dun chalé próximo chegou un día unha señoritinga de moito ringorrango, moi mixiriquenta ela e escorrentada dabondo, desas que se di de alta curupela, que lle pediu a Carmiña que lle fixera un “Moisés”, un seirón, para un neno que ela esperaba pa logo. A costureira da aldea nunca tal cousa ouvira, nin tampouco ollara, ou sexa, non tiña nin idea do que sería o tal seirón, así que sen que se decatara ninguén, ela foi escavichando nas poucas coñecidas que xa tiña e así foise decatando de que onde podía ollar os mellores Moisés e os mais feitiños, era en “LA NORMA”, que polo visto, tiña un anuncio que dicía: “La cigüeña los trae y La Norma los viste” e que estaba na Rúa do Príncipe. Pois moi ben, alá se marchou Carmiña, e fixándose no que alí ollou mais as ideas da súa colleita, puxo en práctica o seu lema: “Se alguén pode facelo, eu tamén”,  así que pediulle á señoritinga que lle trouxera o material que ela precisaba e na data acordada presentoulle o ditoso Moisés que deixou aquela muller coma se nunca tal cousa ollara, abraiou, que dirían os rapaces de agora, quedou flipada, o asunto é que a viguesiña quedou cos pés planos, as orellas desabrochadas e os ollos coma pratos, non pestanexou nunha tempada boa. Ofreceulle poñerlle ela mesma un taller con oficialas, onde ela so tivera que deseñar e dirixir dedicándose á “alta costura”, pero Carmiña era moi modesta e non quería levantar os pés moito do chan, cada un é como é.  Ademais tiña o neno aquel que non lle andaba... ao mellor non era por falta de saúde porque despois foi ben san e home de moito proveito, ao mellor éralle un “listo” e non quería andar porque lle era mais cómodo andar no colo, os que somos feos, moi feos, temos que botar a andar axiña porque non hai quen os queira traer en brazos, pero este éralle guapiño e entón...

A casa onde eles alugaron, no Castaño, era da tal Coronela, unha ricachona viúva e a finca era grandísima onde o home de Carmiña aínda lle traballaba e colleitaba moitas cousas e vendo ela a clase de xente que tiña ó seu carón, ofreceulle a Carmiña deixarlle todo en herdanza a cambio de que a coidaran de vella, pero ela tiña a seus pais na aldea e sabía que tiña que ir a coidar deles cando a precisaran, así que non lle aceptou. Cando tivo que deixar a cidade co seu soño e marchar para onde a reclamaban seus pais a vella deixoulle todo a outra alugueira que tiña e ós poucos meses morreu a vella. Non estaba para ela, Carmiña non nacera para millonaria, nacera para darlle á roda da súa Singer, así que continuou comigo na aldea, facendo vestidos sinxelos para as veciñas e mandís e suxeitadores, si, si, suxeitadores, chamados daquela xustillos, pois por entón esas prendas facíanas as costureiras, non todas, só as boas costureiras, as que sabían, claro. Así que volvemos para a nosa terriña. Carmiña volveu andar polas casas coa súa Singer á cabeza e cando non, poñéndome no meu pé e dándolle ó pedal en vez de darlle á manivela da man dereita, manexando o cosido coa esquerda e todo cunha mestría abraiante. Ademais de atender aos vellos, aos animais domésticos, ás hortas e demais labores que tódalas mulleres de entón facían, ela aínda cosía. A filla mais vella, éralle de grande axuda.

Pasamos por moitas as dúas xuntiñas, lémbrome que ela, por ser hipotensa, ó cear non podía coser, nada mais cear dáballe o sono, nono aguantaba, era superior a ela, entón cando había festas e tiña apuros de costura non ceaba, botabamos ata as tantas da noite sen descanso, coa luz do candil. Lembro cando puxeron a luz eléctrica alí na aldea. Ata entón tiña que pasarlle o ferro de brasas á roupa, así que aproveitaba á mais vella para axudarlle a coser  e aos rapaces para facerlle brasas para quentalo ferro e cando paraba de pasalo deixábao nunha grella que tiña ó lado, pero cando era coa eléctrica, entón había que poñela de pé sen a grella e así comezou unha grande lea cos dous ferros e cando era de poñer de pé poñía en plano e queimaba a roupa e cando marchaba a luz, cousa que ocorría moi a miúdo, entón volta ó ferro de brasas e poñíao de pé como a eléctrica, saínlle as brasa polo buraco de soprar e queimaba a roupa outra vez. Perante moito tempo ocorreulle isto, a pobriña traballando sempre e superando tódolos atrancos que a vida lle poñía, ás veces ata abandonaba obrigas dela, para solucionar problemas doutras, que non aprenderan a botar un remendo.

Lembro que a veces tiña que mandar roupa pa outros pobos polo coche de liña de Ourense a Avión (cosiamos para moitos pobos da contorna, porque eramos as mellores en todo redor, os mexicanos millonarios de Avión viñan todos a coser onda Carmiña), e viña o coche e todos a correr, uns a paralo coche sen a roupa rematada, para que o coche esperara polos outros que chegaran coa roupa feita. Isto pasou mais ca unha vez. Outra tamén para unha festa doutro pobo, ela tivera moita roupa e deixara para o último intre un traxe dunha moza de alí, da nosa aldea, para a que ela gustáballe moito coser, dicía que calquera trapiño caíalle ben polo corpo ben feito que tiña, era Manolita  “a de Perola”. Mandouna ir a última hora para vestirse xa alí e marchar para a festa, pero á hora era chegada e faltáballe por facelo cinturón, así que, mandouna que fora indo que xa saía un rapaz correndo detrás co cinto, pero ela case chegou á festa  sen o cinto e iso que o rapaz fartárase de correr os cinco quilómetros que eran os que separaban aqueles pobos... Eran tempos así.

Mil e unha historia entrañables podería contarlles desta muller de aspecto feble por fora e forte coma unha rocha por dentro. Circunstancias daquel entón, tempos de escaseza de todo, de posguerra, tempos de moito traballar, moito apertar e pouco ter... Para nada ter.

¿Que lles parece se volvemos ó comezo? Carmiña quería ser costureira dende que naceu, mellor diría que naceu sendo costureira, ela tíñao moi claro. Pero tiña un pai que non pensaba igual, un pai dos daquela, machista, tirano e teimudo coma el so, e dicíalle que iso era oficio de lacazana, que o que tiña que facer ela era traballar, ou sexa ir ao campo, coma todas, dobrar o lombo á terra. A sorte dela foi cando o seu irmán maior, que marchou emigrado para Chile, mandoulle os cartiños para comprarme a min, que non é por dicilo, pero era unha máquina de coser do melloriño que había entón... Así comezaría a nosa vida xuntas e inseparables, claro que, houbo que pasar por moitas, que o pai un día tiroume polo balcón para o curral, pero eu era forte e nas mans de Carmiña recupereime coma se nada pasara, ela sabía coidarme coma ninguén, eu non lembro ir nunca a un taller de reparacións, ó poñerme ela a man xa eu funcionaba. A nai en cambio axudábaa en todo canto podía, traballaba ela mais para dicirlle ao pai que o fixera a filla, traendo ela dous feixes para a casa e facéndolle ver a el que a filla trouxera un. Pasou por moitas para conseguir que a súa filla chegara a ser a grande modista que foi.

Carmiña tivo tamén os seus desgustos e desilusións, ela tiña as súas esperanzas postas en ensinarlle á filla todo canto sabía, a súa arela era que o día que ela faltara, a súa filla fose a continuación, a súa prolongación e fose capaz de facer canto ela facía e aínda mais, porque con mil sacrificios, ademais de ensinala a coser, mandouna á Vila a un Colexio de Monxas. Alí ademais de ampla cultura, ensináronlle a bordar e a facer xogos de sabas e demais traballos propios de mulleres “finas” da época, pero cando foron a cortar as sabas da peza enteira do lenzo, quixeron ensinarlle como se habían de cortar e a filla de Carmiña díxolle ás monxas... ¡Ah non!... Iso non se fai así, e cando a rapaza cortou as dúas sabas nunha soa operación e as dúas perfectas, as monxas quedaron pampas, saíron correndo a voz entre tódalas demais e a partires dese día cortáronse sempre como lles ensinara aquela nova alumna, filla dunha costureira de aldea. Pero como era de supoñer, ela non seguiu os pasos da grande costureira, sen deixar por isto de saber cousas que lle ensinaramos a nai e mais eu, “a vella Singer”. Un día a filla casada xa e con fillos fixera un traballo para a casa dunha veciña, eu non lembro ben  que traballo fora, pois xa non o fixera comigo, a filla xa tiña outra máquina mais moderna, e cando aquela muller mirou o traballo rematado díxolle, ¡Carai, rapaza... tés mans de monxa!, es filla de quen es. Así que anque non seguiu o camiño, Carmiña seguro que estaría ben fachendosa do que a súa filla é capaz de facer, ademais da gran persoa que deixou atrás dela.

Cando a miña costureiriña era xa moi velliña e non podía exercer o oficio que mais ilusión lle fixera na vida, aínda cosía, xa non podía manexarme a min, cousa que fixo ata moi avanzada idade, pero entón aínda cosía á man zurcindo calcetíns e como non ollaba para enfiar a agulla, mandáballa enfiar ós netos, un día o neto queixouse e súa nai díxolle, home... enfíalle a agulla, que ela non ve... ¿Non ve?... mételle nas mans unha baralla e xa verás se ve ou non ve. Gustáballe xogar  “ao burro”  cos netos e gañáballe, de aí viña o enfado do neto, pero duroulle pouco, marcaron o burro por detrás e despois nunca llo collían e a avoa pasou de gañar a perder sempre e estar orgullosa dos netos tan listos que tiña, que xogaban tan ben ás cartas.

Podería seguir ata aburrilos durante horas, eu tamén estou moi vella e cansa, pero aínda que non son quen de lembrarme do que aconteceu onte, tería historias para contarlles e non parar xamais se falamos do de antes, pero penso que se Carmiña tivo que parar, eu tamén teño que facelo, so sinto que as vellas máquinas de coser non morremos da mesma maneira que morren as costureiras, así nunca poderei  ir para o ceo a seguir ó carón de quen fixo de min... “A vella Singer” mais feliz de tódolos tempos. Terei que conformarme con ser a máquina de “Carmiña, a costureira” que xa non é pouco.